भारतीय वायुसेनेचे विहंगावलोकन!

(राष्ट्रीय वायुसेना दिवस विशेष)

इंडियन एअर फोर्स डे भारतात दरवर्षी ८ ऑक्टोबर रोजी भारतीय हवाई दल दिवस साजरा केला जातो. या दिवशी भारतातील हवाई दल अधिकृतपणे १९३२मध्ये युनायटेड किंगडमच्या रॉयल एअर फोर्सचे सहाय्यक बल म्हणून उदयास आले होते. दरवर्षी भारतीय हवाई दल दिन साजरा केला जातो. हिंडन एअर फोर्स स्टेशन, गाझियाबाद, उत्तर प्रदेश, आयएएफ प्रमुख आणि तीन सशस्त्र दलांच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत हा उत्सव साजरा केला जातो. या दिवशी, सर्वात निर्णायक आणि विंटेज विमानांनी एक भव्य प्रदर्शन ठेवले जाते जे खुल्या आकाशात प्रदर्शित केले जाते. भारतीय हवाई दलास भारतीय वायु सेना म्हणूनही ओळखले जाते.

भारतीय वायुसेना ही भारतीय संरक्षण दलांच्या पाच मुख्य विभागांपैकी एक असून तिच्यावर भारताच्या वायुक्षेत्राचे रक्षण करण्याची व भारतासाठी हवाई युद्ध करण्याची जबाबदारी आहे. भारतीय हवाई दल जगातल्या पहिल्या पाच उत्कृष्ट दलातील एक मानले जाते. भारतीय वायुसेनेचे ब्रीदवाक्य आहे: नभ:स्पृशं दीप्तम्। हे वाक्य गीतेतल्या एका श्लोकात आले आहे. तो श्लोक असा आहे-

“नभ:स्पृशं दीप्तमनेकवर्णं|
व्यात्ताननं दीप्तविशालनेत्रम्||
दृष्ट्वा ही त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा|
धृतिं न विन्दामि शमंच विष्णो॥”
(भगवद्गीता: अध्याय ११: श्लोक २४वा.)

अर्थ: हे विष्णो, आकाशस्पर्शी ज्योतीसारख्या आणि अनेकवर्णयुक्त, उघड्या मुखाच्या आणि प्रज्वलित विशाल नेत्रांच्या तुला पाहून भयभीत झालेल्या मजमध्ये धैर्य आणि शांती नाहीसे झाले आहेत. भारताचे भूतपूर्व राष्ट्रपति राधाकृष्णन् यांनी हे वाक्य सुचविले.

दि.८ ऑक्टोबर १९३२मध्ये भारतीय वायुसेनेची स्थापना झाली. सुब्रोतो मुखर्जी हे पहिले भारतीय एका स्क्वाड्रनचे वायुदलातले प्रमुख होते. दि.१२ मार्च इ.स.१९४५ रोजी वायुदलाचे नाव रॉयल इंडियन एअर फोर्स झाले. इंडियन एअर फोर्स डे भारतात दरवर्षी ८ ऑक्टोबर रोजी भारतीय हवाई दल दिवस साजरा केला जातो. या दिवशी भारतातील हवाई दल अधिकृतपणे १९३२मध्ये युनायटेड किंगडमच्या रॉयल एअर फोर्सचे सहाय्यक बल म्हणून उदयास आले होते. दरवर्षी भारतीय हवाई दल दिन साजरा केला जातो. हिंडन एअर फोर्स स्टेशन, गाझियाबाद, उत्तर प्रदेश, आयएएफ प्रमुख आणि तीन सशस्त्र दलांच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत हा उत्सव साजरा केला जातो. या दिवशी, सर्वात निर्णायक आणि विंटेज विमानांनी एक भव्य प्रदर्शन ठेवले जाते जे खुल्या आकाशात प्रदर्शित केले जाते. भारतीय हवाई दलास भारतीय वायु सेना म्हणूनही ओळखले जाते. भारतीय वायुसेनेची स्थापना दि.८ ऑक्टोबर १९३२ रोजी ब्रिटिश साम्राज्याने देशात केली. पहिले ऑपरेशनल स्क्वाड्रन एप्रिल १९३३मध्ये अस्तित्वात आले. दुसऱ्या महायुद्धात भाग घेतल्यानंतरच भारतातील हवाई दल रॉयल इंडियन एअर फोर्स म्हणून ओळखले जाऊ लागले. भारतातील हवाई दल सन १९३२मध्ये युनायटेड किंगडमच्या रॉयल एअर फोर्सचे सहाय्यक बल म्हणून अधिकृतपणे उंचावले गेले. तेव्हापासून हा दिवस दरवर्षी भारतीय हवाई दल दिन म्हणून साजरा केला जातो.

भारतीय हवाई दल- भारतीय वायुसेना- आईएएफ हे भारतीय सशस्त्र दलांचे हवाई अंग आणि एक महत्त्वपूर्ण अंग आहे. जे देशाने लढलेल्या युद्धांमध्ये महत्वाची भूमिका बजावते. त्याचे प्राथमिक ध्येय भारतीय हवाई क्षेत्र सुरक्षित करणे आणि राष्ट्रांमध्ये सशस्त्र संघर्षादरम्यान हवाई क्रियाकलाप आयोजित करणे आहे. भारतीय हवाई दलाने स्वातंत्र्यानंतर अनेक युद्धांमध्ये भाग घेतला आहे. भारतातील हवाई दल दिवसाचे यंदा ९१वे वर्ष आहे. एअर चीफ मार्शल विवेक राम चौधरी हे भारतीय हवाई दल प्रमुख आहेत. ३०पेक्षा जास्त चीनी लष्करी विमाने सलग दुसऱ्या दिवशी तैवानच्या दिशेने उड्डाण करतात. चीनने आपल्या राष्ट्रीय दिवशी तैवानच्या दिशेने ३८ लढाऊ विमाने पाठवली. जगातील सर्वात मोठ्या खादीच्या राष्ट्रध्वजाचे अनावरण गांधी जयंतीनिमित्त लेहमध्ये करण्यात आले. विशेष म्हणजे भारतीय हवाई दल केवळ भारतीय प्रदेश आणि राष्ट्रीय हितसंबंधांचे सर्व धोक्यांपासून रक्षण करते असे नाही तर देशातील नैसर्गिक आपत्तींच्या वेळीही समर्थन पुरवते. म्हणूनच आपल्या जवानांच्या आणि संपूर्ण सैन्याच्या निस्वार्थ प्रयत्नांचा सन्मान आणि ओळख करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

भारतीय हवाई दल-आईएएफ बद्दल काही रोचक तथ्य की, भारतीय वायुसेना हे जगातील चौथ्या क्रमांकाच्या ऑपरेशनल एअर फोर्समध्ये आहे. फक्त अमेरिका, चीन आणि रशिया भारताच्या पुढे आहेत. भारतीय हवाई दलाचे बोधवाक्य “नभम स्पर्शम दीप्तम्” आहे, ज्याचा शाब्दिक अर्थ “टच दी स्काय विद ग्लोरी” आहे. विशेष म्हणजे आईएएफने भगवद्गीतेच्या अकराव्या अध्यायातून आपले बोधवाक्य घेतले आहे. आज भारतीय हवाई दलाचा विस्तार ४५ पथके म्हणजेच सुमारे ५०० ते ७०० विमान संख्या आहे, असे सांगण्यात येते. सध्या भारतात दोन-तीन प्रकारच्या लढाऊ विमानांची निर्मिती सुरू झाली आहे. तौलनिक दृष्ट्या पाहावयाचे झाले तर १९३९मध्ये दुसरे महायुद्ध सुरू झाले, तेव्हा अमेरिकेकडे ८००, इंग्लंडकडे १९०० व जर्मनीकडे ४१०० लढाऊ विमाने होती. उत्तर प्रदेशातील गाझियाबादमध्ये स्थित हिंडन एअर फोर्स स्टेशन हा संपूर्ण आशियातील सर्वात मोठा एअरबेस आहे, तो ८वा आहे.

जगातील सर्वात मोठा आहे. उत्तराखंडच्या महापुरात अडकलेल्या नागरिकांची सुटका करताना आईएएफने जागतिक विक्रम केला. या अभियानाला रहाट असे नाव देण्यात आले, ज्या दरम्यान आईएएफने सुमारे २०,००० लोकांची सुटका केली. आयएएफ देखील ऑपरेशन पूमलई, ऑपरेशन विजय, ऑपरेशन मेघदूत आणि अधिक सारख्या विविध ऑपरेशनचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. ते अगदी संयुक्त राष्ट्रांसोबत शांतता मिशनमध्ये काम करते. भारतीय हवाई दलाला आपली सेवा पुरवणाऱ्या महिला लढाऊ वैमानिक, महिला नेव्हिगेटर आणि महिला अधिकारी यांचा उल्लेखनीय समावेश त्यामध्ये आहे. त्याच्या राफेल ताफ्यातही एक महिला लढाऊ वैमानिक आहे, हे विशेष!

भारतीय हवाई दलात फ्लाइंग, टेक्निकल किंवा ग्राउंड ड्युटी शाखेत भरती केल्याने यशस्वी करिअर होऊ शकते. दरवर्षी अर्जदारांना एअर फोर्स कॉमन अ‍ॅडमिशन टेस्ट- एएफसीटीसीसाठी अर्ज करण्यास सांगितले जाते. संपूर्ण भारतीय हवाई दल प्रवेश प्रक्रिया उत्तीर्ण झाल्यानंतर तुम्हाला संबंधित शाखेत प्रशिक्षण दिले जाईल आणि त्यानंतर तुम्हाला नियुक्त केले जाईल. लेखी परीक्षेव्यतिरिक्त, प्रवेश प्रक्रियेमध्ये बुद्धिमत्ता चाचणी, गट चाचणी, मुलाखत आणि वैद्यकीय परीक्षा यांचा समावेश असेल. हे चरण पूर्ण झाल्यानंतरच अर्जदाराची निवड अंतिम घोषित केली जाईल. भारतीय वायुसेनेत सामील होणे सोपे नाही, परंतु जर तुम्ही त्यातूनच करिअर करण्याचा निर्धार केलात तर तुम्हाला कोणीही रोखू शकत नाही. तथापि, हवाई दलात सामील होण्यापूर्वी, आपल्याला सर्व आवश्यक ज्ञान असणे आवश्यक आहे. वायुसेनेची परीक्षा देण्यासाठी कोणते वय असावे, कोणते विषय दिले जावेत, कोणत्या परीक्षेसाठी कोणती उंची असावी, भरती प्रक्रिया कशी आहे, इत्यादी. आपल्याला सर्व काही माहित असणे आवश्यक आहे, म्हणून भारतीय वायुसेनेचे विहंगावलोकन सुरू करूया.

!! भारतीय वायुसेना दिनाच्या सर्वांना हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा !!

✒️संकलन:-श्री कृष्णकुमार गोविंदा निकोडे गुरूजी.गडचिरोली, फक्त व्हॉट्सॲप- 9423714883