भेदभाव व विषमतेविरूद्ध सामुहिक प्रयत्न!

[जागतिक सामाजिक न्याय दिवस विशेष]

जागतिक सामाजिक न्याय दिन, दरवर्षी २० फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो, सामाजिक न्यायाचा प्रचार आणि जगभरातील गरिबी, असमानता आणि भेदभाव यासारख्या समस्यांचे निराकरण करण्याच्या महत्त्वाची आठवण करून देतो. सामाजिक न्याय हे एक मूलभूत तत्त्व आहे जे शांततापूर्ण आणि समृद्ध समाजांना आधार देते, जिथे प्रत्येक व्यक्तीला समान हक्क, संधी आणि संसाधनांमध्ये प्रवेश असतो. जागतिक सामाजिक न्याय दिनाचे महत्त्व, त्याची उद्दिष्टे, आव्हाने आणि अधिक समान आणि न्याय्य समाजाला चालना देण्यासाठी सामूहिक कृतीची अत्यावश्यक गरज याविषयी सदर संकलित लेखातून माहिती श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी देताहेत…

वर्ल्ड डे ऑफ सोशल जस्टिस जागतिक स्तरावर २० फेब्रुवारी हा जागतिक सामाजिक न्याय दिन म्हणून साजरा केला जातो. याची सुरुवात २००९मध्ये झाली. तेव्हापासून समाजाला वाळवीसारखी पोकळ बनवणारी सामाजिक दुष्कृत्ये, भेदभाव आणि विषमता संपविण्यासाठी सामूहिक प्रयत्नांचे प्रतीक म्हणून दरवर्षी हा दिवस साजरा केला जातो. मानवी हक्क आणि जगात पसरलेली असमानता यांच्यामध्ये समाजातील संधी आणि विशेषाधिकारांच्या वितरणात न्याय प्रस्थापित करणे, हे सामाजिक न्यायाच्या कक्षेत येते. लोकांना सामाजिक न्यायाच्या महत्त्वाची जाणीव करून देण्यासाठी, संयुक्त राष्ट्रसंघ दरवर्षी २० फेब्रुवारी रोजी जागतिक सामाजिक न्याय दिवस साजरा करते. प्रयत्नांना गती देणे आवश्यक आहे. सत्य हे आहे की, आपण अजूनही सामाजिक न्यायाशी संबंधित असलेल्या लक्ष्यित उद्दिष्टापासून खूप दूर आहोत. समाजातील प्रत्येक घटकातील प्रत्येक व्यक्ती भय, शोषण, अन्याय, भेदभाव यापासून मुक्त होईल, तेव्हा सामाजिक न्यायाच्या संकल्पनेचे वास्तवात रूपांतर होईल. त्याला चांगली उपजीविका आणि सामाजिक सुरक्षा मिळेल. हे तेव्हाच शक्य आहे, जेव्हा आपण समाजाला प्रेरणा देण्यासाठी आपल्या सामूहिक आणि वैयक्तिक प्रयत्नांना गती देऊ.

आपल्या परस्परसंबंधित जगात, सर्व व्यक्तींसाठी समानता, निष्पक्षता आणि सन्मान सुनिश्चित करण्यासाठी सामाजिक न्यायाचा पाठपुरावा हे सर्वोच्च तत्त्व आहे. या प्रयत्नाचे महत्त्व ओळखून, आंतरराष्ट्रीय समुदायाने यंदा २० फेब्रुवारी हा जागतिक सामाजिक न्याय दिन २०२४ म्हणून नियुक्त केला. हा वार्षिक उत्सव भेदभाव, गरिबी, असमानता आणि जागतिक स्तरावर कायम असलेल्या इतर सामाजिक अन्यायांविरुद्ध सुरू असलेल्या संघर्षांची एक मार्मिक आठवण म्हणून काम करतो. जागतिक सामाजिक न्याय दिन, दरवर्षी २० फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो, सामाजिक न्यायाचा प्रचार आणि जगभरातील गरिबी, असमानता आणि भेदभाव यासारख्या समस्यांचे निराकरण करण्याच्या महत्त्वाची आठवण करून देतो. सामाजिक न्याय हे एक मूलभूत तत्त्व आहे जे शांततापूर्ण आणि समृद्ध समाजांना आधार देते, जिथे प्रत्येक व्यक्तीला समान हक्क, संधी आणि संसाधनांमध्ये प्रवेश असतो. हा निबंध जागतिक सामाजिक न्याय दिनाचे महत्त्व, त्याची उद्दिष्टे, आव्हाने आणि अधिक समान आणि न्याय्य समाजाला चालना देण्यासाठी सामूहिक कृतीची अत्यावश्यक गरज याविषयी माहिती देतो.

ऐतिहासिक संदर्भ असे- जागतिक सामाजिक न्याय दिनाची स्थापना संयुक्त राष्ट्र महासभेने सन २००७मध्ये केली होती, ज्याचा उद्देश गरिबी, बहिष्कार, लैंगिक असमानता, बेरोजगारी आणि मानवी हक्कांचे उल्लंघन यांसारख्या समस्यांना तोंड देण्याच्या प्रयत्नांना चालना देण्याच्या उद्देशाने आहे. सामाजिक न्यायाच्या तत्त्वांमध्ये रुजलेला, हा दिवस पद्धतशीर असमानता दूर करण्यासाठी आणि सर्वसमावेशक विकासाला चालना देण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय समुदायाची वचनबद्धता अधोरेखित करतो. नागरी हक्क चळवळ, कामगार चळवळ आणि लैंगिक समानतेसाठीच्या संघर्षासह, इतिहासातील विविध सामाजिक न्याय चळवळींमधून ते प्रेरणा घेते.

सामाजिक न्याय काय आहे? तर आधुनिक समाजात सर्व लोकांना समान संधी आणि सुविधा मिळायला हव्यात, हा केवळ सामाजिक न्यायाचाच नव्हे तर, सर्व देशांचा आदर्श आहे. सामाजिक न्यायाचे ध्येय हे सुनिश्चित करणे आहे की, सर्व लोक त्यांच्या सामाजिक भूमिका पार पाडू शकतील आणि समाजाकडून ते पात्र आहेत. यासाठी समाजातील विविध संस्थांना अधिकार व कर्तव्ये दिली जातात जेणेकरून ही उद्दिष्टे साध्य करता येतील.
कधीपासून साजरा केला जातो हा दिवस? तर दि.२६ नोव्हेंबर २००७ रोजी संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने जाहीर केले की, दरवर्षी २० फेब्रुवारी हा जागतिक सामाजिक न्याय दिन म्हणून साजरा केला जाईल. मानवतेला धोका निर्माण करणाऱ्या समस्येचा सामना करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने या दिवसाची सुरुवात केली. समतेचा प्रसार करताना अन्याय आणि भेदभाव नष्ट करणे, हा त्याचा उद्देश आहे.

सदर दिन साजरा करण्यामागे उद्देश आहे- मानवतेला धोका निर्माण करणाऱ्या समस्येचा सामना करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने जागतिक सामाजिक न्याय दिन या दिवसाची सुरुवात केली. समतेचा प्रसार करताना अन्याय आणि भेदभाव नष्ट करणे, हा त्याचा उद्देश आहे. याबाबत आपण समाजाला प्रेरणा देण्यासाठी आपल्या सामूहिक आणि वैयक्तिक प्रयत्नांना गती वाढवायला हवी. सन २०२२च्या जागतिक सामाजिक न्याय दिनाची थीम- औपचारिक रोजगाराद्वारे सामाजिक न्याय मिळवणे, ही होती. तर सन २०२१च्या जागतिक सामाजिक न्याय दिनाची थीम- डिजीटल अर्थव्यवस्थेतील सामाजिक न्यायासाठी आवाहन, ही होती. दैन्य, दारिद्र्य, जाती, धर्म, वर्ण, व्यवसाय किंवा जन्म यांवरून माणसामाणसांत भेदभाव होता कामा नये. प्रत्येकास सौजन्यपूर्ण वागणूक दिली गेली पाहिजे. तरच या दिनाचे महत्त्व अबाधित राहील.

!! जागतिक सामाजिक न्याय दिनाच्या सर्व बंधुभगिनींना हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा !!

✒️संकलन व सुलेखन:-श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.पोटेगावरोड, गडचिरोली.फक्त दूरभाष- 7775041086